MEDIA RIAN~UANNAK KONG TUCHAN MINO CAPOST HUAMMI HNA KAN MAH CA KO THEIH HERH KHUN

Biafianhnak

              Media timi cu a fawinak cun thawngpang pakhatkhat hmun khat in hmunkhat ah kalter, thanh a si ko. Pakhat le pakhat biathli kan i chimhmi thawk in tlangau, TV, radio, tadinca tiangin aa tel dih.

Media rian

Media pawl nih zeitik hmanhah philh lo dingmi cu kan mipi pawl nih kan ca`ialmi (thawngthanhmi) hi phaisa in an cawk i an rel ti hi a si. Cucaah mipi caah thil`halo a chuak dingmi kan thanh ahcun kan pawpi a kuai kho, asilo ah kan buhkheng kan upat lo le kan hmaizah lo tluk a si. Cucaah cozah le mipi karlak thil pakhatkhat a um tikah mipi leikap ah a dir peng awk a si. Cu ti a si caah media (tadinca le thawngthanhtu) nih an rian biapi bik cu, ”thil a cangmi kha a dikning tein, a hohmanh hmaithlum peeknak, duhdanhnak um lo tein mipi sinah caan a luan hlanah thawngthanh,” kha a si.

Media i a thil ti khawhnak

            Dimokaresi ram `ha caah cun media hi cozah nih a `ih ngai tawn hna. Cucaah Napoleon zong nih “Ralkap hriamnaam tlai thongkhat nakin tadinca hnahkhat ka `ih deuh “ a rak ti phah an ti. Voikhat te tadinca nih thangchiatnak kong an `ialnak nih president pipi zong an `hutdanh in a thlaak khawh hna.  

            Cheukhat ram cozah nih cun media pawl kha cawl kho loin an tlaihhiip tawn hna. Asiloah media cheukhat zik an nawh tawn hna, an chiatnak kong phuanpiak lo dingin. Cheukhat cozah nih cun, media thawngthanh bu kha anmah cozah phaisa in an dirh tawn. Cu tikah media nih cozah chiatnak kha a phuang ngam ti lo.

Media a `hatnak

1.      Media pawl nih cozah rian`uannak tete kha zalong tein a ngiat i dikfellonak kha a phuan lengmang caah cozah an celh tawn lo. An i ralring. An daithlang ngam lo.

2.      A ngaingai ti ahcun media nih cozah hi a bawmh tuk ve hna. Cozah nih mipi caah zeidah a tuah awk a si, khoika thil khi dah a tuah hmasat awk a si, mipi nih cozah rian`uannak ah an i lawm maw, cozah rian`uannak  zeitlukin dah a hlawhtlin tibantuk mipi lungput le dirhmun kha cozah sinah a caan luan hlanah a thanh  peng khawh caah cozah nih a palhnak kha a caan luan hlanah aa remh manh, a biapi deuhmi zei a si a hun hngalh. Cucaah cozah `hami caah cun media hi an hlawknak, an rian`uan hawi, an orhlei kut a si tawn.

Media a `hatlonak

A ngaingai ti ahcun media thawngthanh pawl  hi "thil a cangmi paoh thanhnak nawl kan ngei" ti a si tikah khua a sualnak tete zong a rak tlawm ve lo.  Chung`uan tam tuk ahcun dinhaang a fil bantuk khi a si. Democracy ram a si i zalong tein chimrelnak nawl kan ngeih tikah ahopaoh nih aukhuan cio a si tikah rian hma a kal khawh hnga ding tlukin a kal tawn lo.

Media zulhphung

Zeitiang dah media nih midang kong va chimnak le va thangchiatnak nawl kan ngeih i zeidah kan ngeih ve lomi a si ti kha ruah cia le theih cia cio a hau.

Media nih zalong tein thanhnak nawl a ngeihmi cu a tanglei hna hi an si.

a)      Cozah le a rian`uantu paohpaoh an rian`uannak kongah an santlaihlonak chimrel le mipi sinah phuannak nawl an ngei. A ruang cu cozah le a `uantu pawl cu mipi ngunkhuai phaisa in cawmmi an si caah a si. A fawinak cun mipi ngunkhuai in a paw aa cawmmi, phundang cun lahkhah a eimi paoh cu an rian`uannak kongah ceih le hlatnak nawl a um.

b)      Cozah palhnak kha a palhnak tein, porhhleinak um lo tein chimrelnak nawl a um.

c)      Zalamtlaang thilcang: Zalamtlaang le zapi hmunhma ahcun thawngpaang zalong tein hlat le thanh khawh a si.

Media nih thanhnak nawl kan ngeih lo dingmi cu a tanglei hna hi an si.

a)      Minung pakhat i a pumpaak kong

b)      Rampi i a biathli thil pawl: Khoika ram paoh nih anmah le an ram hoihin an rampi `hithruainak kong thawngpang zeimawzat kha media nih thanh lo dingah phung sermi a ngei.

c)      Ramdaihnak, `hanchonak le rualremnak a dawntu, a hrawktu tiah ruahmi thawngpaang kha chimrelnak nawl peek a si lo.

d)      Midang zumhnak le nunphung kha thangchiat duhnak thinlung he, a mual pho hrimhrim seh tiin chimrel kha khoika ram cozah hmanh nih tha an pe lo i an peek awk zong a si lo.

Media nih a tanglei ziaza hi a ngeih awk a si lo.

1)      Kam khatlei pa `hatnak hlorh i khatlei kap pa va soisel.

2)      Kam khatlei pa `hatnak kong lawng chim i kam khatlei pa kong chim duh lo.

 (Salai Ceu Bik Thawng nih TLANGAU CAZUAL ah a `ialmi chungin laakmi a si.)