MARTIN LUTHER



Caan khat lio ah Vawlei pumpi a rak hnin dihtu le a hlei in Baptist Khrihfa Bu nih philh khawh ti lo dingmi Martin Luther
          
  Martin Luther cu German miphun tlaangbawi le Protestant Remh`haannak a rak ser hmasatu theology lei professor pakhat a rak si. Sualnak ruangah kan in hngami Pathian daantatnak chungin luatnak cu tangka in kan cawk khawh timi ruahnak ah faak piin nawlngeitu pawl a al hna i 1517 ah hi bantuk i thlahthlamnak in kan luat khawhnak dingah “The Ninety-Five Thesis” timi cathluan a rak `ial. A cathluan chuahpimi cu 1520 kum ah Pope Leo X nih a rak thlaak lawng si loin 1521 kum ah pope nih biaknak lei in daantatnak a rak peek lawng si loin siangpahrang zong nih nawlbuartu tiah an rak timi pa a rak si.
            Luther nih cun Khamhnak timi hi tuahsernak in hmuh khawh a si lo; Jesuh Khrih cu kan sualnak a kan Khamhtu a si ti kan zumhnak thawngin le Pathian zaangfahnak thawng lawngin kan hmuh khawhmi a si tiah a rak cawnpiak hna. Baibal lawnglawng hi a thiangmi hngalhnak hmuh khawhnak hrampi a si timi le tipil ing ciami Khrihfami paoh cu Pathian tlaangbawi thiang kan si timi cawnpiaknak ruangah Roman Catholic Church i rian`uantu pope hna cu an awlok a rak chonter ngai hna. Hi bantuk cawnpiaknak cu Lutherans tiah an auh.
            Latin holh in `ialmi Baibal ca kha mipi nih an rel khawh cio nakhnga dingah German holh in a leh ruangah biakinn le German nunphung cungah thlennak tampi a chuahter. Hi Baibal ca a lehmi hi German holh caah tahfung pakhat ah a can lawng si loin Mirangholh in lehmi King James Baibal ca cung zongah huphipnak a rak ngeih. Pathian thang`hatnak hla a rak tuahmi zong nih Khrihfa biakinn kipah Pathain thang`hatnak hlasak a rak `hanchoter. Katharina von Bora he an rak i `hitumh ruangah Protestant tlaangbawi pawl cu nupi `hitnak nawl an ngah timi a rak hmuhsak.
            Martin Luther cu 10 November 1483 ah Hans Luther le Margarethe nih Germany ram Eisleben ah an rak hrinmi fapa upa bik a rak si. Unau tampi a ngeihmi hna lakah amah he aa daw bikmi a naupa cu Jacob hi a si. Hans Luther cu amah pumpaak zong aa zuam tukmi a si i a fale te ca zongah tinhmi sangpi a ngeihpiaktu hna a si caah a fapa upabik Martin hi cu sihni `uan seh ti a duhpiak. A pa tinhpiakning tein Martin Luther cu 1505 kum ah University of Erfurt ah Law kai ding a rak i tim nain Law kong cawnnak cu kan nunnak ah aamahkhannak a um lo tiah a ruah caah a rauh hlanah sianginn in a rak chuak `han colh. Nunnak ca i pawcawmnak caah aamahkhaan a um bakmi fimcawnnak tu ka kawl lai a ti i theology le philosophy nih a lung an rak laak i mahlei tu ah thazaang chuah in ca a rak cawng.   

            Vawlei cung mifim bik hna le an khuaruah tuaktaanning hna hmanh lunghrinh a hau i nangmah nih kut tongh in na tuahmi hneksaknak in na hmuhchuahmi a phi chuak lawng na zumh lai tiah a cawnpiaktu a sayate a simi Bartholomaus, Ardoldi von Usingen le Jodocus Trutfeeter hna nih hin Martin Luther hi an rak huphip khawh tuk. Luther caah a biapi deuhmi Pathian dawtnak kong ruahnak aa tel lomi khuaruah tuaktaannak sawhsawh lawngah hmanmi Philosophy cawnnak nih cun a lung a rak tong deuh lo. Minung cu Thiang Thlarau phuannak thawng lawngin Pathian kong hngalh khawh a si ti a zummi a si caah Baibal ca bak hi a caah a biapi bikmi cauk pakhat ah a rak cang. Cu caah, 2 July 1505 ah Law sianghleiruun in aa phuak i 17 July ah Augustinian biakinn ah phungki a rak `uan. 1512 kum ah University of Wittenberg in Doctor of Theology a rak ngah.
               Biaknak lei upa pawl he pehtlai in Martin Luther i a lungfahnak cu nikhat hnu nikhat a rak karh chin thluahmah. 1510 kum ah Rome ah a rak kalnak ah Rome khua i a ummi biaknak lei upa hna i vawlei thil an tlaihchannak le mi eihmuar an hmannak kha a hmuh tikah a rak lau tuk. Biaknak chung dohnak cathluan tiang `ial dingin a lung a chuahtertu cu biakinn chung i ei hmuarnak an tuahmi le mi thleidannak an tuahmi tehna a hmuh caah a rak si. 

            31 October 1517 ah Luther cu Wittenberg khua ummi biakinn kutka hramah biaknak hruaitu upa hna nih thleidannak an tuahmi duhlonak kong a `ialmi a cathluan minthang "The Ninety-Five Thesis" kha a rak taar. A cathluan cu copy a tuah i pope sin zongah a hei kuat. Cu lawng si loin, a cathlaun kha canamnak seh in a nam i a kenkipah a phawtzamh cio hna. Cuticun, biaknak upa pawl cungah Martin Luther nih a duhlonak a langhternak cu caan rauh hlanah rang tukin hmun kipah a rak karh colh. Pope nih a ngeihmi nawlngeihnak zong kha a rak al i biaknak lei upa hna nih an tuahmi Council zong kha a rak cohlang ti lo. Baibal ca le ka chia`ha thleidannak khuaruah tuaktaannak lawnglawng hi tlaihtleng ah ka hman cang lai tiah a rak au pi. Hi ruangah biaknak lei upa pawl zong nih a cungah zaangfahnak an rak ngei kho lo. Biaknak lei biaceihzung ah an rak chuahpi i a phunphun in bia an ceih hnu ah ruahnak `halo a ngeihmi cu hlawt dingah an rak cawnpiak. Biaknak a hrawktu tiah an rak ti. A ca`ialmi zong chuahnak nawl an rak phihpiak. Vailam ah tah i mei in khanghding tiangin an rak timh cang nain amah a `anhtu hna nih an rak thuhnawh khawh caah a rak luat.
            Luther nih hiti a tuahsernak ruangah hin a biapi bik thil a cangmi cu Protestant buu tampi an rak chuak. Protestant ruahnak cu Khrihfa ruahnak pakhat a si i biaknak dang he aa lo lo. Hi ruahnak a pomtu hna hi Buddhist nakin le Islam nakin an tam deuh i biaknak dangdang hna nak zongin an tam deuh tuk fawn. A pahnihnak thlennak a chuahtermi cu Europe ah biaknak ralpi a thawhtermi a si. Germany hoi hna ahcun 1618 in 1648 tiang “kum 30 ralpi” a rak canter. Ral i tuk lawng a si lo, Protestant le Catholic karlakah i remlonak zong caan saupi a rak umter. Asinain i remh`haannak cu duhsahte le zialmaal tein a rak cang `haan kho ko.
         A kum upat deuh hnu cun, Luther cu Judah miphun huatnak faak takin a aupitu a rak si. Judah miphun hna i an inn vialte hrawh dih ding, an puanthlaam biakinn hna zong khanghpiak dih ding, an tangka hna zong chuh i an zalonnak zong phihpiak ding an si ti tiang hmanhin ca a rak `ial. Hi ruang ahhin Luther cu vawlei tuanbia `ialtu hna le biaknak lei mifim tampi hna he lung i hmuh lonak le bia i alnak a rak chuahter. Luther nih a `ialmi ca ruang ahhin Hitler Chan kha lam a rak sialpiak ti tiangin an zumh.
            Martin Luther cu hnakhaw fah zawtnak le mitfah zawtnak hna hi kum saupi a rak tuar. 1531 kum in a zawtnak cu a rak zual chin thluahmah. Cuticun, 18 February 1546 ah a rak chuahnak khua Eisleben ah a nunnak a rak liam. A ruak cu Wittenberg khua ummi Castle Biakinn pulpit tangah an rak vui. 

Chrichan= Lai carelnak timi Chin Student Organization  ( CSO) nih an chuahmi chung in lakmi a si.

Comments

Post a Comment