NA SUNGHMI KHA BIAPI A SI LO, A TAANGMI KHA BIAPI A SI DEUH


Rom mifim pa Epictetus nih "Zawtnak hi pum caah dawntu a si, asinain kan lungthin caah cun a si lo, aa donhternak lawngah dawntu a si. Beinak hi ke caah a kan dawntu a si, sihmanhsehlaw lungthin caah cun a si lo. Hihi nangmah le nangmah kha i chim lengmang law na cung i thil a tlungmi a um tikah thil dang cu a dawn lai nain nangmah cu an dawn lai lo" tiah a rak ti. Cun American mifim William James nih, "Na cung i a tlungmi thil a sining i rak cohlan ve khawh hi hmailei hna i thil a chuahpi dingmi vialte, thil `halo le vanchiatnak an si zongah teinak kekar hmasa bik a si," a ti. Cun a mit zong a caw, a hna zong a chet, a holh kho lo mi nu Hellen Keller (1880 – 1968) an timi cawnnak lei ah Ph.D tiang hmanh a awng kho veminu nih "Ka tlamtlin lonak hna ruangah hin Pathian ka lawmh ko, zeicahtiah Amah thawngin keimah le keimah kaa hmu, ka rian kha ka hmuh i ka Pathian cu ka hmuh," a ti.
            A donghnak ah hi bia tawi tein tuanbia kan hun chim ta rih lai. Hi tuanbia a `ialtu cu Americaram i New York khua Riverside Church an timi hmun i Pastor a `uanmi Harry Emerson Fasdick a si. Vawlei cung ahhin mi lungthin a thawhter i `hawnnak a petu bik cu mi nih vanchiatnak le harnak a ti ti awk `ha lo an ton i cu harnak cu zumhnak le a ral `hatnak in an tei khawhnak kong hi a si. Cu bantuk mi pakhat kong kha kan chim tuah lai.
            Americaram President Woodrow Wilson (1856 – 1924) chan lio ahkhan ral tuknak lei vuanci cu Newton Baker a rak si. Baker cu ralkap siizung ahkhan a va kal tawn i hma a pu mi ralkap kha a va zoh tawn, a va len tawn hna. Nikhat cu tlangvalpa pakhat kha a hmuh i a ke pahnih in a um lo, a kut pakhat a um lo, a mit pahnih in an um lo, a hmai a dih lakin a rawk dih sayamah pakhat nih hrilhnak `hutdan (wheelchair) in a hrilh. Asinain thil khuaruahhar ngai a simi cu hmaipanhte le lawm ngai in a um. Ahohmanh nih a nunglai tiah an zum lo. Baker nih cun a hnu deuhpi i cu hmun siizung in midang a va ton hna tikah kha tlangvalpa kha a nung rih maw tiah a hal hna i a nung ko a nun lawng hmanh si loin a sayamah kha pei a `hit cu, tiah an chimh. Nu hi dah, kha bantuk mi hna va vaat duh cu ti khin Baker nih cun a hei ruah i cuticun kumhnih thum chung zeihmanh thawngpang thei ti loin a um. Nikhat cu John Hopkins University i an President sinin sawmnak ca pakhat a hmuh i cuka ca chungah cun, zangfahnak tein na rat ve khawh nakhnga kan sawm. Voi dang i kan tuah tawn lomi, ahleice kan tuahmi pakhat a um i cucu kum lai lakah degree kan pek ding cu Doctor of Philosophy a si i cu kan pek ding mi pa cu tlangval ke bul, kut bul, mitcaw a si lai i kan University i a thiam bik mi a si a ti. A min cu a vun zoh tikah hlan i a rak hmuh mi tlangvalpate min kha a si. Baker nih cun a zum kho set lo i cu caah `ha tein a va dothlat tikah kha pate kha a si ko, a hman ko, a ke pahnih in a um lo, cun a kut pakhat a um lo, a mit pahnih in a um lo, sihmanhsehlaw cu pate cu vawlei cung harnak chuahpitu si loin harnak damtertu kha a si.
            Kut bul le ke bul paoh nih hi pa tlukin hin an tuah khawh tinak a si lo, sihmanhsehlaw minung thlarau cu dawntu tampi hna chungah hin tei khawh loin a um tawn. Cu caah kannih a cak, a `hawng, a ngan a dam ko rih mi hna nih hin kan biar kan i rengh i kan rian ahhin zuamnak thar he thinlung thar he kan i bia tak chinchin awk a si.  


(Rev. Dr. David Van Bik `ialmi HNANGAMNAK FIANRIAL chungin laakmi a si.)

Comments