By
Sharon M.Rivkin
Hramhram/hnekchom dah tilo cu , Minung asi mi poah nih Nupi thit- Pasal ngeih timi hi aduh le rawk te ko seh, tiin ruatset sai lo in atuahmi an um lai ka zumlo. Ruat cikcek bu in Nupi thit le pasal ngeih hi tuah a si tawn. Dawtnak le duhnak in tuahmi Thit-umnak kan ti ko nain, Kan vawlei ah hin nuleva aa tthenmi( divorce ) hi an tam taktak. US/Australia /Europe kan zoh ahcun aa then mi an tam taktak khi si, Cucu khuaruah har ngai a si. Tthit-umnak timi cu zeidah a si, Zei dah ka tuah lai timi tuanvo kan theih ko bu in, ruahlo pi ah i tthennak le rawhnak a phan tawn. Cu caah dawtnak taktak he chungkhar na kal pi khawhnak hnga atanglei hi rak ruat ve ....
1. Lungsaknak ( Complacency)
Ka duhtuk caah pei Nupi/Pasal cu ka ngeih ko cu tiah na ti men lai. Sinain, Chungkhar taktak nan dirh tik ah cun nuamhnak na hmu kho ti lo kho men. Lungretheihnak le ngaichiat nak nih na caan vial te aliam ter khawh. Thit-umnak timi cu zanghlei cawi nun asi. Rian siseh, Nuning le lungput siseh, ipehtlaihnak ah siseh, na duhpiak ve hrim hrim aherh. Na cohlan khawhmi le ilungsinak na ngeih ahau. Cu bantuk na ngeih khawhlo ahcun apoi taktak mi asi kho. Sihmanhsehlaw, Luarpar kai tuk mi thil kong ahcun nanupi/napasal asi zong ah anawl na zulh awk aherhlo. Na mawchiat awk asi ve ko. Na tonmi thil ah lungsinak na ngeih aherh.
Ka duhtuk caah pei Nupi/Pasal cu ka ngeih ko cu tiah na ti men lai. Sinain, Chungkhar taktak nan dirh tik ah cun nuamhnak na hmu kho ti lo kho men. Lungretheihnak le ngaichiat nak nih na caan vial te aliam ter khawh. Thit-umnak timi cu zanghlei cawi nun asi. Rian siseh, Nuning le lungput siseh, ipehtlaihnak ah siseh, na duhpiak ve hrim hrim aherh. Na cohlan khawhmi le ilungsinak na ngeih ahau. Cu bantuk na ngeih khawhlo ahcun apoi taktak mi asi kho. Sihmanhsehlaw, Luarpar kai tuk mi thil kong ahcun nanupi/napasal asi zong ah anawl na zulh awk aherhlo. Na mawchiat awk asi ve ko. Na tonmi thil ah lungsinak na ngeih aherh.
2. Pekmi thilri bantuk ah Pakhat le Pakhat ruahlo ding( Taking each other for Grant)
Thit-um nak hi arawk kho bal lai lo tiah ruat sual lai cih..Arawk kho. vawlei cung minung tuanbia hi zoh ve tuah. Nuva tampi ,thit-umnak an tuah hnu ah aa tthen mi zeithluk in dah an tam. Duhnak le Dawtnak in tuahmi tthit-umhnak asi ko nain, arawk mi an si kho ko. Zohchunh tlak tuk asi tiah kan lomhpi len mi hna zong adonghnak ah arawkmi an si. Hi bantuk tthennak chuahmi hi palhnak ngaihthiam lo nak le biapi bik ah na ruah lo caah asi. Nifatin thangtthatnak le lomhnak na chim atlawm tuk caah asi. Mawhchiatnak le siknak nih chun zaan in aum zungzal caah asi. Thangthat lomhnak bia hi zing na thawh in chim law, Zaan na ih tiang chim i zuam tuah, na chungkhar cu anuam ko lai. Rawhnak lam cu na phan bal lai lo.
Thit-um nak hi arawk kho bal lai lo tiah ruat sual lai cih..Arawk kho. vawlei cung minung tuanbia hi zoh ve tuah. Nuva tampi ,thit-umnak an tuah hnu ah aa tthen mi zeithluk in dah an tam. Duhnak le Dawtnak in tuahmi tthit-umhnak asi ko nain, arawk mi an si kho ko. Zohchunh tlak tuk asi tiah kan lomhpi len mi hna zong adonghnak ah arawkmi an si. Hi bantuk tthennak chuahmi hi palhnak ngaihthiam lo nak le biapi bik ah na ruah lo caah asi. Nifatin thangtthatnak le lomhnak na chim atlawm tuk caah asi. Mawhchiatnak le siknak nih chun zaan in aum zungzal caah asi. Thangthat lomhnak bia hi zing na thawh in chim law, Zaan na ih tiang chim i zuam tuah, na chungkhar cu anuam ko lai. Rawhnak lam cu na phan bal lai lo.
3. Zei relpiak lo Lungput Ngei Hlah ( Not Paying Attention )
Na nupi/Na pasal nih ruahlo pi in aton mi thil pakhat khat ( Lomhnak , Ngaichiatnak , thihnak le Nunnak , Teinak le Sunghnak , Thangthat nak le Soiselnak ) pakhat khat kha a ton sual tik ah , Thin hunnak le lungfahnak zong kha ruahlo pi ah aum kho. Cu bantuk thil achuah tik ah , Zeirel piak lo in, Keimah he zei hmanh kaa ceih awk aherhlo, keimah kong asi lo, aduh poah khan va um ko seh tiah zeirel lo nak lungput kha na ngeih ahcun , adam kho lo mi hma bantuk in , nupi le pasal kar lak ah lungfah nak nganpi achuak kho. Zawtnak le Lungrawhnak zong a um caan ah zoh duhlo. mah um in um sawh sawh. Rian phuah le Phaisa lei sunghnak fak tuk ton sual ah i hnemnak le bomhnak bia chim lo in, zeirello nak le mawhchiatnak tampi chim sual ahcun damh khawh asi tilo mi cancer bantuk in nuleva karlak ah lungfah nak aum kho. Cucaah, Nupi/Pasal le nih an tonmi thil kong ahcun thawhzan le hnemh nak bia , thazangpek nak bia chim khawh colh zungzal hi abiapi bik mi asi. Hibantuk na dai thlan sual ahcun na chungkhar ah rawhnak aphan kho.
Na nupi/Na pasal nih ruahlo pi in aton mi thil pakhat khat ( Lomhnak , Ngaichiatnak , thihnak le Nunnak , Teinak le Sunghnak , Thangthat nak le Soiselnak ) pakhat khat kha a ton sual tik ah , Thin hunnak le lungfahnak zong kha ruahlo pi ah aum kho. Cu bantuk thil achuah tik ah , Zeirel piak lo in, Keimah he zei hmanh kaa ceih awk aherhlo, keimah kong asi lo, aduh poah khan va um ko seh tiah zeirel lo nak lungput kha na ngeih ahcun , adam kho lo mi hma bantuk in , nupi le pasal kar lak ah lungfah nak nganpi achuak kho. Zawtnak le Lungrawhnak zong a um caan ah zoh duhlo. mah um in um sawh sawh. Rian phuah le Phaisa lei sunghnak fak tuk ton sual ah i hnemnak le bomhnak bia chim lo in, zeirello nak le mawhchiatnak tampi chim sual ahcun damh khawh asi tilo mi cancer bantuk in nuleva karlak ah lungfah nak aum kho. Cucaah, Nupi/Pasal le nih an tonmi thil kong ahcun thawhzan le hnemh nak bia , thazangpek nak bia chim khawh colh zungzal hi abiapi bik mi asi. Hibantuk na dai thlan sual ahcun na chungkhar ah rawhnak aphan kho.
4. Nupi/Pasal caah Caanpek tlawm tuk ( Not having enough time together)
Minung kan nun nak ah pawcawm rian ah aho hmanh aa manh mi kan um cio lo. Kan pum aa dinh caan hmanh ah, kan thluak aa din kho lo. Rethei in nunnak caah riantuan cio asi. Pumpak nih kan duhmi thil hme tete kong zong ah kan imanh kho tilo. Sihmanhsehlaw, na theih aherhmi cu Nupi/Pasal ngeih timi cu hawikom le nunnak hrawmpi tu si ding ah chungkhar na ser mi asi ti kha na philh lo aherh. Cucaah , Nupi le Pasal he hmunkhat ah caan hman khawh nak caanrem kha serpiak na zuam aherh. Caan na pek hrim hrim aherh. Nungak le Tlangval nan si lio ah nan tuahzuam tawn mi thil zong nan tuah tti khawhnak hnga caan rem ser aherh. Ngakchia le Rian cu chikhat kal tak chung rih hna uh. Cuti nuleva caah caan nan serlo ahcun Khualtlung mileng bantuk in men men ah ruah fawi te i, dawtnak zong azor kho/ aziam kho.
Minung kan nun nak ah pawcawm rian ah aho hmanh aa manh mi kan um cio lo. Kan pum aa dinh caan hmanh ah, kan thluak aa din kho lo. Rethei in nunnak caah riantuan cio asi. Pumpak nih kan duhmi thil hme tete kong zong ah kan imanh kho tilo. Sihmanhsehlaw, na theih aherhmi cu Nupi/Pasal ngeih timi cu hawikom le nunnak hrawmpi tu si ding ah chungkhar na ser mi asi ti kha na philh lo aherh. Cucaah , Nupi le Pasal he hmunkhat ah caan hman khawh nak caanrem kha serpiak na zuam aherh. Caan na pek hrim hrim aherh. Nungak le Tlangval nan si lio ah nan tuahzuam tawn mi thil zong nan tuah tti khawhnak hnga caan rem ser aherh. Ngakchia le Rian cu chikhat kal tak chung rih hna uh. Cuti nuleva caah caan nan serlo ahcun Khualtlung mileng bantuk in men men ah ruah fawi te i, dawtnak zong azor kho/ aziam kho.
5. Biakchawnh nak ah Dai thlan lo ding ( Lack of communication )
Nuleva karlak ah , hmurka, taksa, thinlung he pehtlaihnak /tonghnak aum lo ahcun dawtnak a zawr kho. Nu nupi/Napasal he na taksa/napum hrim hrim zong sau tuk na hlat sual ahcun chungkhar dawtnak a rawk kho. Cucaah taksa/thinlung/ Pumasa hrim hrim in Nule va kar lak pehtlaihnak caan hi na hman khawh aherh.
Nuleva karlak ah , hmurka, taksa, thinlung he pehtlaihnak /tonghnak aum lo ahcun dawtnak a zawr kho. Nu nupi/Napasal he na taksa/napum hrim hrim zong sau tuk na hlat sual ahcun chungkhar dawtnak a rawk kho. Cucaah taksa/thinlung/ Pumasa hrim hrim in Nule va kar lak pehtlaihnak caan hi na hman khawh aherh.
6. Deihnak/Remnak serlo mi Bia alnak ( Unresolved Argument )
Hmun thur pakhat na hmuh tik ah hmunphiah lo in , amah te in a tlau te ko lai tiah na zoh sawh ko ahcun hmunthur cu a mah te cun a tlau bal lai lo. Minung zong kan thinhun nak hi atlau kho dih taktak lo. Cucaah remnak bia/ Ngaihthiamnak bia chim hmasa leng mang aherh. Deihnak serlo/ remnak serlo in, siknak le bia alnak kha , nuleva kar lak ah aum zungzal peng ko ahcun hmailei ruahchan le lungdonghnak khua ruah afawi tuk mi asi. Hmailei kum 100 ka nun zong ah kan sining kel ah kan um rih ko lai caah itthen lawlaw ko usih timi khua ruah nak achuak kho. Damh ter loin , thinlung ah chiah zungzal mi lungfahnak aum tik ah , siknak le bia alnak hi ka hrial khawh mi asi ti lo tiin, bei donghnak nganpi aum kho rih. Cucaah, Biaal nak le Buainak kha, damter/deihter/remter , hmasa hnu lawng ah nuleva cu dawtnak aum kho. Bia alnak chuah ter nolh lengmang loin , phisin nak lam kawl kha biapi deuh in na ruah ahcun na chungkhar adam ko lai.
Hmun thur pakhat na hmuh tik ah hmunphiah lo in , amah te in a tlau te ko lai tiah na zoh sawh ko ahcun hmunthur cu a mah te cun a tlau bal lai lo. Minung zong kan thinhun nak hi atlau kho dih taktak lo. Cucaah remnak bia/ Ngaihthiamnak bia chim hmasa leng mang aherh. Deihnak serlo/ remnak serlo in, siknak le bia alnak kha , nuleva kar lak ah aum zungzal peng ko ahcun hmailei ruahchan le lungdonghnak khua ruah afawi tuk mi asi. Hmailei kum 100 ka nun zong ah kan sining kel ah kan um rih ko lai caah itthen lawlaw ko usih timi khua ruah nak achuak kho. Damh ter loin , thinlung ah chiah zungzal mi lungfahnak aum tik ah , siknak le bia alnak hi ka hrial khawh mi asi ti lo tiin, bei donghnak nganpi aum kho rih. Cucaah, Biaal nak le Buainak kha, damter/deihter/remter , hmasa hnu lawng ah nuleva cu dawtnak aum kho. Bia alnak chuah ter nolh lengmang loin , phisin nak lam kawl kha biapi deuh in na ruah ahcun na chungkhar adam ko lai.
Donghnak: Cucaah Thit-umnak poah hi hlawhtlinak le zungzal ahmun mi an um lo. Hlawhtlinnak le Zungzal ahmunmi chungkhar nuam cu nu leva karlak ah i zohkhenhnak/ Dawtnak le zawnruahnak tuanvo cung ah aa ngat chan mi asi . Nu le Va hmunkhat ah umtti ko bu ah lungthin aa hlat tuk mi dirhmun na phak sual ahcun chungkhar dawtnak cawnpiak thiam mi ( counselor ) sin ah bawmh na hal aherh..
( Keimah pumpak hmuh ning ah Laimi tampi cu kan theih ko nain kan tuahduhlo mi atampi. Chungkhar nuleva kar lak dawtnak/duhnak kong hi kan theih tuk mi asi ko lai nain, tuah taktak kan zuam lo ruang ah kan buainak asi deuh)..Zeirel lo in kan lanh tak lengmang i, nuamhnak um lo in lungretheih bu he thlan mual aliam mi nuleva hi laimi lak zong ah kan tampi men lai ka zumh.
Mah cabia hi Stephen Ral Eng i ka a mah lungtlin tein ka lak thanmi a si.
Comments
Post a Comment